1-پيشگيري از انتقال از طريق تماس جنسي
می توان با رعایت موارد زیر خطر ابتلا به عفونت اچ آی وی را در زمان رابطه ی جنسی کم و یا از بین برد:
* وفادار بودن به یک شریک جنسی و یا تا حد امکان نداشتن شرکای جنسی متعدد
* استفاده ی صحیح و مداوم از کاندم زنانه و یا مردانه
در این باب راهکارهای دیگری نیز پیشنهاد می شوند، از جمله این راهکارها:
* درمان سایرعفونتهای جنسی خصوصاً عفونت هایی که باعث ایجاد زخم در دستگاه تناسلی می شوند
* افزایش آگاهی مردم در مورد تمایلات جنسی و روابط جنسی ایمن
* آموزش استفاده موثر از کاندوم
* افزایش آگاهی در مورد انجام آزمایش اچ ای وی معمولی
2-پيشگيري از انتقال از مادر به فرزند
انتقال اچ آی وی از مادر به فرزند به این معناست که مادر در زمان حاملگی، زایمان و شیردهی ویروس اچ آی وی را به فرزندش منتقل کند. زنان باردار مبتلا به اچ آی وی اگر از درمان دارویی ضدرتروویروسی استفاده نکنند به احتمال ۱۵ تا ۴۵ درصد می توانند عفونت اچ آی وی را به فرزندان خود منتقل کنند. حال چنانچه مادران باردار مبتلا به اچ آی وی از درمان دارویی ضدرتروویروسی استفاده نمایند، خطر انتقال اچ آی وی به فرزند، به کمتر از ۵ درصد کاهش می یابد.
چگونه می توان از “انتقال اچ آی وی از مادر به فرزند” جلوگیری کرد؟
۱- با استفاده از خدمات پیشگیری از اچ آی وی و بهداشت باروری می توانیم از مبتلا شدن زنان در سن باروری و همسران ایشان به اچ آی وی جلوگیری کنیم.
۲- با استفاده از روش های تنظیم خانواده، آزمایش اچ آی وی و ارائه خدمات مشاوره ای می توانیم از بارداری های ناخواسته در میان زنان مبتلا و زنان در معرض خطر اچ آی وی جلوگیری کنیم.
۳- استفاده از آزمایش اچ آی وی برای زنان حامله و شروع به موقع درمان با داروهای ضدرتروویروسی این اطمینان را برایمان فراهم می کند تا هم برای درمان به موقع مادر اقدام کنیم و هم از “انتقال اچ آی وی از مادر به فرزند” به هنگام بارداری، زایمان و یا در زمان شیردهی جلوگیری کنیم.
۴- با بهره گیری از ادغام برنامه های مراقبت و درمان مبتلایان به اچ آی وی و حمایت از زنان مبتلا و خانواده ایشان نیز می توانیم گامی در جهت جلوگیری از انتقال اچ آی وی از مادر به فرزند برداریم.
3-پيشگيري از انتقال از طريق تزريق مواد مخدر (كاهش آسيب)
کاهش آسیب های ناشی از مواد در شرایطی که افراد توانایی یا علاقه لازم برای ترک را ندارند، ضروری است. شیوه زندگی معتادان آن ها را به طور خاص نسبت به بیماری هایی که به واسطه مقاربت یا تماس با خون انتقال می یابند مانند هپاتیت و ایدز ابتلا پذیرتر می سازد. تزریق مواد، ارتباط جنسی با افراد مختلف، و همچنین شاید زد و خوردهای مکرر اگر همراه با تماس های خونی باشند، ممکن است باعث انتقال این بیماری ها شوند.
در بسیاری از کشورها از جمله ایران تزریق مواد یکی از مهم ترین راه های انتقال اچ آی وی می باشد. سوءمصرف مواد ارتباط نزدیکی با اچ آی وی دارد. انتقال اچ آی وی در معتادان عمدتا از طریق استفاده از وسایل آلوده تزریق اتفاق می افتد. از میان تمام راه های انتقال ویروس، تزریق مستقیم مواد آلوده به ویروس به جریان خون موثرترین راه انتقال اچ آی وی به شمار می رود. احتمال انتقال ویروس به این شیوه بسیار بیشتر از راه انتقال جنسی می باشد. با توجه به عوارض سوء مصرف مواد مخدر، محرک و روانگردان و افزایش رفتارهای پرخطر همراه با مصرف این مواد، خطر انتقال و ابتلا به اچ آی وی/ایدز و ویروس هپاتیت ب و ث افزایش یافته و باعث شعله‌ور شدن آتش همه گیری اچ آی وی/ایدز می‌گردد. خطر اچ آی وی/ایدز فقط محدود به مصرف‌کنندگان تزریقی مواد و مصرف‌کنندگان مواد محرک و روانگردان نیست، بلکه در صورت عدم اجرای برنامه‌های پیشگیری و کنترل قطعاً در ابتدا شرکای جنسی آنها و سپس سایر گروههای اجتماعی بخصوص جوانان نیز در خطر خواهند بود. اجزاء مهم برنامه کاهش آسیب:
۱- برقراری ارتباط با مصرف‌کنندگان مواد
۲- آموزش، اطلاع رسانی و مشاوره با افراد دارای رفتار پرخطر
۳- آموزش، اطلاع رسانی و آگاه سازی برای عموم جامعه و کارکنان مشاغل مرتبط با افراد مصرف کننده مواد
۴- درمان مصرف‌کنندگان مواد با جایگزین‌هایی نظیر متادون
۵- در دسترس قرار دادن سرنگ و وسایل تزریق استریل برای کسانی که حاضر به استفاده از داروهای جایگزین نیستند
6- تشویق به استفاده و توزیع کاندوم و آموزش‌های مربوطه
7- ارائه حمایت‌های اجتماعی
8- پیگیری مراجعین به اورژانس‌های روانپزشک
مهمترین و موثرترین راه کاهش آسیب، آموزش می باشد. به طوری که گفته می شود نباید از هیچ کدام از شیوه های دیگر کاهش آسیب بدون آموزش استفاده کرد. آموزش مهمترین شیوه ای است که امکان تغییرات رفتاری آگاهانه را از رفتار مخاطره آمیز به سمت رفتارهای کم خطرتر فراهم می آورد. آموزش همچنین با فراهم کردن ارتباط مصرف کنندگان مواد با خدمات و تسهیلات بهداشتی و آموزشی، امکان آشنایی و دسترسی به خدمات مشاوره، مراقبت، درمان و ترک کامل را فراهم می سازد.
4-پيشگيري از انتقال از طريق خون (تزريق خون و تماس با اجسام برنده)
1-انتقال خون و فرآورده های خونی
نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به ایدز در ایران در دهه هفتاد شمسی (۱۳۶۵) و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی روی داد. در آن زمان این کودک از طریق دریافت فرآورده های خونی آلوده به این عفونت/بیماری مبتلا شده بود. راه انتقال خونی به عنوان اولین راه انتقال این عفونت/ بیماری در ایران معرفی شد. در حقیقت، انتقال از طریق فرآورده های خونی به عنوان موج اول همه‌گیری اچ آی وی و ایدز در ایران شناخته شده است.
پس، وقتی که خون فردی آلوده به ویروس وارد خون فرد دیگری شود، می تواند وی را به این بیماری مبتلا سازد. این حالت می تواند در زمان انتقال خون اتفاق بیافتد. اما انتقال خون تنها راه انتقال از راه خونی نیست. از هر روشی که خون فرد آلوده به ویروس وارد خون فرد سالم شود، می تواند ویروس اچ آی وی را نیز با خود انتقال دهد. این حالت در زندگی روزمره در صورت عدم رعایت اصول بهداشتی ممکن است برای هر فردی اتفاق بیافتد. برای ساده کردن موضوع اجازه دهید مثالی ارائه کنیم. فکر کنید که فردی که مبتلا به اچ آی وی است (ویروس اچ آی وی در بدن وی وجود دارد)، به وسیله سرنگ تزریقی را انجام دهد و از همان سرنگ که آغشته به خون آلوده وی است، برای کسی دیگری مورد استفاده قرار گیرد، به صورتی که خون آلوده فرد اول وارد خون (بدن) فرد دوم (که سالم است) شود، ویروس را نیز به فرد سالم منتقل می کند. این حالت در بین افراد معتاد که از راه تزریقی مواد مخدر را استفاده و استعمال می کنند، بسیار رایج بوده و برای همین است که این افراد جزو گروه های پرخطر برای انتقال اچ آی وی هستند.
توجه داشته باشیم که این فقط سرنگ و سرسوزن نیست که در صورت آلوده بودن به خون فرد مبتلا، باعث انتقال اچ آی وی می گردد، بلکه هر جسم برنده و نوک تیزی که به این ویروس آلوده باشد، در صورت ایجاد خراش یا بریدگی در بدن فرد سالم، می تواند باعث انتقال اچ آی وی گردد. پس هر یک از اعمال زیر می تواند باعث انتقال این ویروس از راه خونی گردد:
انتقال خون (در افراد نیازمند به خون)،تزریق مشترک مواد مخدر (در افراد معتاد تزریقی)،فرو رفتن سر سوزن در بدن (در گروههای پزشکی)،خالکوبی،حجامت،سوراخ کردن گوش و لب،ختنه ناسالم،اعمال جراحی (تجهیزات پزشکی)،خدمات دندانپزشکی (لوازم آلوده به ویروس)،خدمات آریشگاهی (تیغ آلوده، لوازم آلوده)
این اعمال از آنجایی که باعث می شوند، خون الوده فرد مبتلا را با استفاده از ابزار و لوازم آلوده به فرد دیگری که سالم است انتقال دهند، جزو راههای انتقال خونی اچ آی وی شناخته می شوند.
۲- افراد تزریق کننده مواد:
یکی از راههایی که باعث انتقال اچ آی وی می شود و در ایران به عنوان اولین راه انتقال معرفی شده است، توسط راه انتقال تزریقی می باشد. افراد معتاد تزریقی با استفاده از تزریقات ناسالم و غیر ایمن و هچنین ترزیقات مشترک (گروهی بین چند نفر) باعث انتقال این ویروس و چرخه انتقال آن به درون جامعه می شوند. این افراد از آنجایی که ممکن است با شرکای جنسی (همسر و یا شریک جنسی پولی/غیر پولی) در ارتباط باشند؛ می توانند باعث انتقال ویروس از درون این گروه به بطن جامعه شوند.
3- فرو رفتن سر سوزن در بدن (در گروههای پزشکی)
گروه های پزشکی (شامل پزشکان و پرستاران و پیراپزشکان) ممکن است در اثر تماس تصادفی و اتفاقی (فرو رفتن سوزن سرنگ یا تیغ جراحی آلوده به ویروس اچ آی وی از یک فرد بیمار) به اچ آی وی مبتلا شوند. پزشکان با مواجهه شدن با چنین شرایطی، باید سریعا پروسه پیگیری و درمانی آن را انجام دهند. مصرف به موقع داروهای ضدویروسی احتمال انتقال از فرد آلوده به این افراد را به شدت کم می کند. در چنین مواقعی، افراد باید در عرض ۷۲ ساعت شروع به مصرف داروهای ضد ویروسی کنند.
5-پيشگيري پس از تماسهاي تصادفي
اگر به هر دلیلی در معرض ویروس اچ آی وی قرار بگیرید می توانید با انجام یکسری اقدامات پیشگیرانه از ابتلا به این ویروس جلوگیری کنید. در واقع این نوع روش درمان، ویژه ی کلیه افرادی است که به هر دلیلی در معرض ویروس قرار گرفته اند. مثلا افرادی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته اند و یا این که سوزن آلوده وارد بدنشان شده است.
این نوع درمان را می توانید با مراجعه به مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری و یا مراجعه به پزشک متخصص بیماریهای عفونی دریافت کنید. این درمان پیشگیرانه در صورتی که به موقع انجام شود، می تواند از انتشار ویروس در بدن شما جلوگیری کند.
پیشگیری پس از تماس تصادفی، یک نوع روش درمانی دارویی ضد ویروسی است که بلافاصله پس از این که فرد در معرض اچ آی وی قرار گرفت، شروع می شود. این درمان معمولا یک ماه طول می کشد که طی آن دو یا سه نوع داروی ضد ویروسی که به طور معمول برای افراد مبتلا به اچ آی وی تجویز می شوند، برای پیشگیری در این افراد نیز تجویز می شود.
پیشگیری پس از تماس، هم در نمونه های انسانی و هم در نمونه های حیوانی مورد مطالعه قرار گرفته است. شواهد زیادی وجود دارند که کارآمد بودن این نوع درمان را در پایین آوردن خطر ابتلا به عفونت اچ آی وی اثبات می کنند.
چه عواملی در کارآیی پیشگیری پس از تماس دخیلند؟
شروع با تاخیر: برای این که پیشگیری پس از تماس کارساز باشد، دوره ی درمانی را باید هر چه سریع تر یعنی ظرف مدت ۷۲ ساعت آغاز کنید. در صورت طولانی تر شدن این مدت اثر درمانی شدیدا کاهش می یابد.
ویروس مقاوم: شخصی که اچ آی وی را انتقال داده است (عامل) ممکن است اچ آی وی از نوع “مقاوم در مقابل دارو” را داشته باشد که در این صورت روش پیشگیری پس از تماس تصادفی را بی تاثیر می کند.
پیگیری: شما باید دوره ی درمانی را دقیقا طبق تجویز دکتر پیگیری کنید. این داروها مانند هرداروی دیگری یکسری عوارض جانبی ممکن است داشته باشند که کامل کردن دوره ی درمانی ۲۸ روزه را برای شما دشوار کنند اما نا امید نشوید و تحت نظر پزشک درمان خود را کامل کنید.
پیشگیری پس از تماس برای چه کسانی سودبخش است؟
افرادی که در محل کار در معرض خون و یا مایعات بدن قرار گرفته اند: این اتفاق که افراد در معرض خون و یا مایعات بدن در زمان کار کردن قرار گیرند، شایع است، مخصوصا کسانی که در مراکز بهداشتی کار می کنند.
قربانیان تجاوز جنسی: این نوع پیشگیری مخصوصا برای کودکانی است که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته اند زیرا آن ها بیشتر مستعد پارگی پوست هستند. به جز کودکان، کلیه افراد در هر سنی که مورد تجاوز قرار گرفته اند نیز باید جهت مشاوره در مورد دریافت درمان پیشگیرانه به مراکز مشاوره بیماری های رفتاری و یا پزشک مراجعه کنند.
افرادی که از طریق سرنگ در معرض قرار گرفته اند: افرادی که از لوازم تزریق مشترک استفاده کرده اند و می دانند که شریک شان مبتلا به اچ آی وی است باید از این روش استفاده کنند. افرادی که از سرنگ های دور انداخته شده در مراکز بهداشتی آسیب دیده اند، نیازی نیست که از این روش استفاده کنند زیرا ویروس نمی تواند در خارج از بدن مدت زمان زیادی دوام بیاورد، پس احتمال این که آن سرنگ به ویروس آلوده باشد بسیار کم است.
شنبه ۲ بهمن ۱۳۹۵
